Czym jest połóg?

Połóg to poporodowy okres 6 tygodni, podczas którego organizm młodej mamy zaczyna powracać do stanu sprzed ciąży. Dzieli się on na 3 etapy:

• bezpośredni – obejmujący pierwszą dobę po porodzie
• połóg wczesny – obejmujący pierwszy tydzień po porodzie – to właśnie w tym okresie najczęściej występują komplikacje związane z zakażeniem połogowym
• połóg późny – do ukończenia 6 tygodnia po porodzie

Poród wiąże się z ogromnymi zmianami hormonalnymi, które zachodzą w organizmie kobiety. W jednym, krótkim momencie, kiedy przychodzi na świat dziecko i dochodzi do wydalenia łożyska, gwałtownie spadają stężenia hormonów, takich jak progesteron, laktogen łożyskowy czy gonadotropina kosmówkowa. Inicjuje to wiele zmian w organizmie młodej mamy. Najbardziej spektakularne z nich zachodzą oczywiście w obrębie narządów rodnych. Bezpośrednio po porodzie macica, która dotychczas sięgała aż do łuków żebrowych, obkurcza się mniej więcej do poziomu pępka. Rozmiary sprzed ciąży osiąga w momencie zakończenia okresu połogu. Kolejną istotną zmianą jest inicjacja wydzielania mleka wyprodukowanego już w trakcie trwania ciąży w gruczołach piersiowych, które stanowi podstawowy pokarm maluszka w pierwszych tygodniach życia.

Zakażenie połogowe – rodzaje

Najczęstszą postacią zakażenia połogowego jest zapalenie błony śluzowej macicy. Jego przyczyną jest z reguły pozostanie w obrębie narządu resztek łożyska, dlatego każde łożysko po porodzie jest poddawane dokładnej ocenie, czy zostało wydalone w całości. Objawy zapalenia błony śluzowej macicy pojawiają się najczęściej około 3-4 dnia po porodzie. U młodej mamy występuje nagły wzrost temperatury ciała z towarzyszącym ogólnym złym samopoczuciem i nieznacznymi dolegliwościami bólowymi podbrzusza. Dość charakterystyczne jest także zwiększenie ilości wydalanych odchodów o bardzo nieprzyjemnym zapachu.

U niektórych pacjentek podczas porodu siłami natury wykonuje się nacięcie krocza, a u innych może dojść do jego samoistnego pęknięcia. W obu przypadkach, podobnie jak przy cięciu cesarskim, powstaje rana, która staje się wrotami wnikania drobnoustrojów chorobotwórczych, naturalnie kolonizujących skórę i błony śluzowe. O zakażeniu rany, kolejnym rodzaju zakażenia połogowego, świadczy obrzęk, zaczerwienienie i dolegliwości bólowe. W bardziej zaawansowanych przypadkach może dojść do wycieku treści surowiczej lub ropnej i rozejścia się rany. Objawy pojawiają się zwykle między 4 a 7 dniem po porodzie.

U wielu pacjentek w okresie połogu występują także objawy zakażeń dróg moczowych, takie jak bóle podbrzusza i pieczenie podczas oddawania moczu. Symptomy najczęściej pojawiają się już w ciągu doby od porodu i są z reguły związane z zaleganiem moczu w pęcherzu podczas przedłużającego się porodu siłami natury. U pacjentek, które przeszły cesarskie cięcie, również zdarzają się tego typu infekcje, co ma związek przede wszystkim z koniecznością cewnikowania. W przypadku braku włączenia leczenia farmakologicznego, chorobotwórcze drobnoustroje mogą wstępować do wyższych partii układu moczowego i wywołać odmiedniczkowe zapalenie nerek, objawiające się silnym bólem w okolicy lędźwiowej z towarzyszącą wysoką gorączką, a czasem także nudnościami i wymiotami. To schorzenie może w skrajnych przypadkach prowadzić nawet do niewydolności nerek.

Zakażenie połogowe – przyczyny

Powikłania okresu połogu, takie jak późne krwawienia poporodowe, zakrzepica czy zakażenie połogowe mogą wystąpić u praktycznie każdej młodej mamy. Diagnozę zakażenia połogowego stawia się na podstawie stwierdzenia utrzymującej się temperatury ciała w wartościach powyżej 38℃ przez co najmniej dwa kolejne dni. Zakażenie najczęściej obejmuje błonę śluzową macicy, poporodowe rany pochwy i krocza, czy miejsce nacięcia skóry po cesarskim cięciu. Jako zakażenie połogowe klasyfikujemy także każdą infekcję dróg moczowych, która wystąpiła w okresie połogu.

Niestety na zakażenie połogowe jest narażona tak naprawdę każda młoda mama, ale istnieje kilka czynników, które szczególnie predysponują do rozwoju infekcji. Po pierwsze drobnoustroje mogą dostać się do dróg rodnych, czy układu moczowego podczas badania wewnętrznego lub w przypadku konieczności cewnikowania rodzącej. Inne czynniki ryzyka stanowią: przedłużający się poród, konieczność nacięcia krocza, czy rozwiązanie ciąży cesarskim cięciem.

Zakażenie połogowe bardzo często określane jest mianem gorączki połogowej, co wynika z faktu iż zakażeniu towarzyszy wysoka gorączka, przekraczająca nawet 39 st. C. Najczęściej spotykanymi drobnoustrojami chorobotwórczymi są bakterie tlenowe, np.:

• Eschericha coli
• Proteus spp.
• Klebsiella spp.
• Pseudomonas spp.
• Streptococcus
• Staphylococcus

Rzadko są to bakterie beztlenowe:

• Bacteroides
• Clostridium

Niemniej jednak w przypadku większości zakażeń nie można wyizolować pojedynczego szczepu odpowiedzialnego za zakażenie. Z reguły jest to kilka gatunków bakterii. Poza bakteriami przedostającymi się z rany po porodzie, niektóre szczepy mogą pochodzić z rąk personelu medycznego.

Przebieg zakażenia połogowego jest ściśle skorelowany z czynnikiem infekcyjnym. Niewątpliwie duże znaczenie ma stan ogólny pacjentki, a dokładnie stan układu odpornościowego. Prawidłowo funkcjonujące mechanizmy immunologiczne są w stanie zwalczyć większość bakterii. Czynniki zwiększające ryzyko powstania zakażenia połogowego to przede wszystkim:

• osłabienie układu odpornościowego chorej
• znaczna utrata krwi po porodzie
• przebyte zabiegi położnicze

Postępowanie w przypadku zakażenia połogowego

Zawsze zakażenie połogowe wymaga hospitalizacji pacjentki, a leczenie ambulatoryjne jest błędem. W związku z rozprzestrzenianiem się zakażenia niezwykle istotne jest podjęcie działań diagnostyczno-terapeutycznych relatywnie szybko, aby uniknąć groźnych dla zdrowia i życia powikłań. Podstawową formą leczenia jest antybiotykoterapia, najlepiej, aby była ona zgodna z antybiogramem. Najczęściej wybierane są leki o szerokim spektrum działania, co pozwala na eliminację większości szczepów bakterii. Poza antybiotykoterapią można stosować leczenie objawowe, dopuszcza się różnego rodzaju okłady, leki o działaniu rozkurczowym. W niektórych sytuacjach konieczna jest interwencja chirurgiczna. Ważne, aby leczenie podjąć jak najszybciej.