Oksytocyna poród. Błędy w podaniu oksytocyny, skutki – indukcja porodu i urazy okołoporodowe
Oksytocyna jest hormonem wytwarzanym przez organizm podczas porodu, w celu wywołania silnych, długotrwałych i częstych skurczów macicy. W sytuacji, gdy organizm ciężarnej produkuje zbyt małą ilość tego hormonu, lekarz prowadzący poród może zadecydować o podawaniu w infuzji dożylnej oksytocyny syntetycznej, aby indukować poród, przyspieszyć poród lub skrócić czas pomiędzy poszczególnymi skurczami.
Nadużywanie oksytocyny w trakcie porodu stanowi zagrożenie dla zdrowia dziecka, gdyż zaburza prawidłowe skurcze macicy. Macica musi się kurczyć i rozkurczać w określonym rytmie, aby odpowiednio przepuszczać tlen do łożyska, a ostatecznie do dziecka. Jeśli skurcze są zbyt silne, zbyt długie lub występują zbyt często, łożysko nie ma czasu na uzupełnienie zapasów tlenu. Nieodpowiednie dawkowanie oksytocyny przez lekarzy naraża dziecko na ryzyko urazów związanych z niedotlenieniem, takich jak niedotlenienie mózgu (encefalopatia niedotlenieniowo-niedokrwienna) lub asfiksja porodowa. Efekty działania oksytocyny są nieprzewidywalne i wysoce zmienne – jedna dawka może nie wywoływać żadnego efektu u jednej osoby, albo też spowoduje hiperstymulację macicy u innej (skurcze macicy występują częściej).
Poród jest dla dziecka, matki a także personelu medycznego szpitala nielada wyzwaniem. Najważniejsze podczas porodu jest zatem nie dopuścić do urazu lub niedotlenienia okołoporodowego, który dla noworodka jest poważnym stanem zagrożenia życia.
- Najczęściej do niedotlenienia płodu ( zamartwicy urodzeniowej ) dochodzi na skutek urazu porodowego lub przypadku źle prowadzonej akcji porodowej przez personel medyczny szpitala.
- Na niedotlenienie wewnątrzmaciczne podczas porodu wskazuje nieprawidłowa czynność serca płodu odczytywana na aparacie KTG. Jeżeli podczas zapisów KTG w trakcie porodu, tętno płodu spada poniżej 100 uderzeń na minutę przez co najmniej 2 lub 3 minuty, lekarz prowadzący poród powinien zdiagnozować ciężka bradykardię i zalecić nagłe cesarskie cięcie.
- Przyczyną niedotlenienia mózgu noworodka mogą być też błędy ze strony personelu medycznego prowadzącego poród. Nieprawidłowe podanie środków wywołujących bóle porodowe powoduje niedotlenienie macicy, łożyska i płodu.
Jeżeli na skutek zaniedbania lekarzy doszło do uszczerbku na zdrowiu matki lub dziecka, poszkodowani mogą uzyskać rekompensatę za doznaną krzywdę w postaci odszkodowania, zadośćuczynienia oraz dożywotniej renty.
Zachęcamy do zadawania pytań naszym prawnikom. Zespół prawny Fundacji Od Poczęcia Do Narodzin posiada odpowiednie doświadczenie i dokłada wszelkich starań, aby rzetelnie ocenić czy doszło do błędy lekarskiego podczas porodu. Mimo, że nasza siedziba jest w Warszawie, działamy na terenie całej Polski.
Skontaktuj się z naszymi prawnikami w celu uzyskania darmowej konsultacji prawnej. Jesteśmy po to, by Ci pomóc.
Oksytocyna naturalna vs. oksytocyna syntetyczna: jaka jest różnica?
Oksytocyna naturalna jest hormonem produkowanym w ciele matki podczas procesu porodu. Pomaga ciału wywoływać skurcze i jest niezbędna w przechodzeniu przez kolejne etapy porodu. Oksytocyna syntetyczna jest ordynowana przez personel medyczny podczas porodu. Jest lekiem wytwarzanym syntetycznie (poza ciałem), który musi być wprowadzony do organizmu kobiety przez personel medyczny, podczas gdy oksytocyna jest naturalnie występującym hormonem, wytwarzanym przez organizm.
Inną różnicą między hormonem oksytocyną, a oksytocyną podawaną podczas porodu jest reakcja organizmu rodzącej. Ciało wyzwala oksytocynę z przerywanych impulsów, co powinno pozwolić macicy odpocząć między skurczami. Gdy lek oksytocyna jest podawany dożylnie, porusza się w sposób ciągły przez ciało (nie w przerywanych impulsach) i w wielu przypadkach powoduje dłuższe, silniejsze i częstsze skurcze.
Wywoływanie porodu oksytocyną, a błędy w podawaniu oksytocyny
Obecnie, badania nie zalecają przekraczania ustalonego fizjologicznego poziomu aktywności macicy, w celu wymuszenia porodu. Zaleca się stosowanie oksytocyny do wywoływania porodu tylko wtedy, gdy ryzyko kontynuacji ciąży stanowi zagrożenie dla życia dziecka lub matki. Innymi słowy, oksytocynę można stosować tylko wtedy, gdy zachodzi potrzeba medyczna.
Wywoływanie porodu oksytocyną u pacjentek z następującymi wskazaniami do zakończenia ciąży:
- stan przedrzucawkowy
- rzucawka
- choroby układu krążenia
- zaburzenia czynności nerek
- erytroblastoza u płodu
- cukrzyca matki lub płodu
- konflikt serologiczny
- krwawienie przedporodowe
- przedwczesne pęknięcie pęcherza płodowego
- atonia macicy
Rutynowe wywołanie akcji porodowej z zastosowaniem oksytocyny może być wskazane w:
- ciążach, które trwają ponad 42 tygodnie (294 dni lub więcej, licząc od pierwszego dnia ostatniej miesiączki)
- w przypadkach śmierci wewnątrzmacicznej płodu
- opóźnieniu rozwoju płodu
Czy wywoływanie porodu oksytocyną jest bezpieczne?
W czasie podawania oksytocyny, personel medyczny powinien w sposób ciągły kontrolować skurcze macicy, częstość akcji serca płodu i matki oraz ciśnienie krwi matki. Działania niepożądane leku oksytocyna wynikają z dwóch głównych problemów związanych z jego podawaniem: trudności z dawkowaniem i hiperstymulacja mięśnia macicy.
Po jakim czasie od podania oksytocyny zaczynają się skurcze i jak dawkować oksytocynę?
Indukcja oksytocyny może być bardzo niebezpiecznym procesem, ponieważ nie ma dokładnych metod pomiaru jej wpływu na macicę, a zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne techniki monitorowania dostarczają minimalnych informacji o stanie zdrowia matki i dziecka. Ponadto,każdy organizm inaczej reaguje na podanie oksytocyny.
Oksytocyna zaczyna działać bardzo powoli. Standardowa dawka nie osiąga pełnego potencjału przez 40 minut po podaniu. Tak więc, jeśli zespół medyczny podaje dodatkowe dawki leku oksytocyny wcześniej niż 40 minut po podaniu poprzedniej dawki, inna dawka zostanie podana przed pełnym działaniem pierwszej dawki.
Wywoływanie porodu oksytocyną – hiperstymulacja macicy po oksytocynie
Osadzone w ścianie macicy łożysko składa się z sieci matczynych naczyń krwionośnych, przez które tlen i składniki odżywcze przepływają od matki do dziecka. Gdy macica kurczy się, przepływ krwi i tlenu w łożysku na krótko spowalnia lub zatrzymuje się. Łożysko między skurczami powraca do stanu „spoczynkowego”, a krew i tlen ponownie swobodnie przepływają do dziecka. Ponieważ skurcze skutecznie zatrzymują przepływ krwi i tlenu do dziecka, musi upłynąć wystarczająco dużo czasu pomiędzy skurczami, aby łożysko naładowało się świeżym źródłem krwi i tlenu. Łożysko jest niezwykle odpornym narządem, ale jeśli podanie oksytocyny powoduje skurcze, które są zbyt długie lub zbyt silne, łożysko może mieć problemy z prawidłowym funkcjonowaniem. Stanowi to poważne zagrożenie dla dziecka.
Nadmierne podawanie oksytocyny może powodować skurcze w czasie krótszym niż 2-3 minuty, zmniejszając w ten sposób zdolność łożyska do uzupełnienia zapasu tlenu. Kiedy skurcze występują często, są długotrwałe lub są niezwykle silne, może dojść do hiperstymulacji czynności skurczowej macicy, co ostatecznie prowadzi do kwasicy, niedotlenienia lub zaburzenia czynności serca płodu (tachykardii).
Wywoływanie porodu oksytocyną, a urazy okołoporodowe?
Jeśli oksytocyna jest podawana w niewłaściwej dawce lub jeśli lek wywołuje skurcze zbyt długie, zbyt silne lub zbyt częste, może odciąć dopływ tlenu dziecku. Brak przepływu tlenu ma szkodliwy wpływ na delikatny mózg dziecka. Niektóre z najczęstszych powikłań związanych ze stosowaniem oksytocyny to:
- niepokój płodu
- nadciśnienie (podwyższone ciśnienie krwi)
- bradykardia zatokowa (wolne tętno)
- tachykardia (szybkie tętno)
- arytmia serca (zaburzenia normalnego rytmu serca)
- kwasica płodu
- uszkodzenie mózgu
- encefalopatia niedotlenieniowo-niedokrwienna
- porażenie mózgowe
- drgawki noworodkowe
- niska punktacja Apgar w ciągu pierwszych 5 minut po porodzie
- krwotoki siatkówkowe (nieprawidłowe krwawienie naczyń krwionośnych w oku)
- urazy głowy płodu, w tym krwotok mózgu
- żółtaczka noworodkowa/hiperbilirubinemia
- trwałe uszkodzenie OUN lub mózgu
- śmierć płodu z powodu niedotlenienia (zamartwica)
Wiele urazów okołoporodowych może wystąpić, gdy lekarze próbują przedłużyć poród drogą pochwową, zamiast wykonać cięcie cesarskie, w celu ratowania zdrowia i życia, zarówno matki jak i dziecka. Niewłaściwe użycie przyspieszających poród leków, może spowodować bardzo poważne i trwałe obrażenia. Dlatego bardzo ważne jest, aby zespół medyczny zaangażowany w poród był właściwie wykwalifikowany we wszystkich procedurach położniczych oraz przestrzegał zalecanych wytycznych i standardów opieki w odniesieniu do podawania leków, takich jak oksytocyna.
Błędy w podaniu oksytocyny – komplikacje i urazy matki
Oprócz wielu zagrożeń, jakie stwarza oksytocyna dla dziecka (opisanych powyżej), lek może również narazić matkę na niebezpieczeństwo… Z tego powodu lekarze powinni upewnić się, że decyzja o podaniu oksytocyny jest nie tylko bezpieczna dla dziecka, ale także dla matki. Urazy matek i powikłania związane z produktem oksytocyna obejmują:
- nadmierne, silne i długotrwałe skurcze macicy
- pęknięcie macicy i krwawienie
- krwotok podpajęczynówkowy (krwawienie między mózgiem a cienką tkanką, która go pokrywa)
- tachykardia, bradykardia, przedwczesne skurcze komorowe i inne arytmie serca
- utrata krwi oraz afibrynogenemia (brak fibrynogenu w osoczu)
- niedociśnienie (niskie ciśnienie krwi)
- nadciśnienie (wysokie ciśnienie krwi)
- anafilaksja (zagrażająca życiu reakcja alergiczna)
- nudności i wymioty
- krwiak miednicy (nagromadzenie krwi w tkankach miękkich miednicy)
- oderwanie łożyska
- śmierć matki/śmierć płodu w związku z pozajelitowym zastosowaniem oksytocyny
Błędy w podaniu oksytocyny – wytyczne
Ze względu na wysoce ryzykowny charakter oksytocyny, istnieją ścisłe wytyczne dotyczące jej stosowania. Personel medyczny musi bezwzględnie stosować się do tych wytycznych. Oksytocynę należy podawać tylko wtedy, gdy jest to absolutnie konieczne. Jeśli personel medyczny nie postępuje zgodnie z odpowiednimi wytycznymi, a dochodzi do urazu, jest to błąd w sztuce lekarskiej. Istnieją określone warunki, w których lekarze nie powinni używać oksytocyny, w tym:
- poród przedwczesny
- graniczna lub znaczna dysproporcja między główką płodu a miednicą matki
- indukcja porodu przy przewidywanej masie płodu > 4500 g nie jest zalecana ze względu na wysokie ryzyko dystocji barkowej
- poprzeczne lub ukośne położenie płodu, wymagające obrotu przed porodem
- wszystkie stany zagrożenia położniczego, gdy ocena korzyści i ryzyka zarówno dla matki, jak i dla płodu wskazuje na konieczność interwencji chirurgicznej
- zagrażające pęknięcie macicy i stany związane ze wzmożonym napięciem mięśnia macicy
- przodowanie lub wypadnięcie pępowiny
- łożysko przodujące
- atonia macicy oraz toksemia
- hiperaktywna lub hipertoniczna macica
- blizna z poprzedniego cięcia cesarskiego
- duży zabieg operacyjny w obrębie miednicy lub szyjki macicy w wywiadzie
- nadmierne powiększenie macicy
- stan po wielu porodach
- inwazyjny rak szyjki macicy
Błędy w podaniu oksytocyny – rekomendacje
Aby dodatkowo zapewnić, że oksytocyna jest stosowana w sposób konserwatywny i bezpieczny, American Journal of Obstetrics & Gynecology (AJOG) 2009 roku oraz Polskie Towarzystwo Ginekologiczne w 2017 roku wydało rekomendacje dotyczące indukcji porodu z następującymi zaleceniami dotyczącymi podawania syntetycznej oksytocyny:
- podanie oksytocyny należy rozpoczynać od stosunkowo niskich dawek
- konieczne jest właściwe monitorowanie płodu
- skurcze są uważane za akceptowalne, jeśli mają stałą siłę i tempo, lub istnieje spójny wzór silnych skurczów co dwie-trzy minuty, trwający 80-90 sekund
- po zaakceptowaniu zadowalających skurczów, nie ma uzasadnienia dla dodatkowego zwiększenia dawki leku oksytocyna
- dawkę oksytocyny należy zwiększać do najniższej dawki zgodnej z utrzymującymi się poziomami odpowiedniej aktywności macicy
- cięcie cesarskie jest wskazane, gdy dopuszczalne poziomy aktywności macicy zostały spełnione przy najniższej dawce, ale poród nie postępuje w odpowiedni sposób
Lekarz powinien indywidualnie rozważyć ryzyko i korzyści związane z zastosowaniem indukcji porodu w postaci podania oksytocyny syntetycznej. Z perspektywy dziecka, przedwczesne zakończenie ciąży może się wiązać z występowaniem powikłań noworodkowych. Z drugiej strony, postępowanie zachowawcze zwiększa ryzyko niedotlenienia i obumarcia wewnątrzmacicznego płodu, spowodowanych m.in. niewydolnością łożyska, czy infekcją wewnątrzowodniową. Indukcja porodu zmniejsza z jednej strony zagrożenie życia i zdrowia matki, na przykład w ciąży powikłanej stanem przedrzucawkowym, a z drugiej zwiększa ryzyko przedłużonego porodu, atonii macicy, krwotoku porodowego oraz zakończenia porodu cięciem cesarskim.
Kwalifikując ciężarną do indukcji porodu, lekarz musi wziąć pod uwagę:
- wiek ciąży na podstawie badania ultrasonograficznego (USG) wykonywanego w I trymestrze
- stopień nasilenia stwierdzanych nieprawidłowości
- dojrzałość szyjki macicy
- występowanie ewentualnych przeciwwskazań
Decyzja o wywołaniu porodu powinna zawsze być uzasadniona względami medycznymi i poprzedzona wyrażeniem pisemnej, świadomej zgody przez ciężarną. Jeśli zespół medyczny leczący matkę i dziecko podczas porodu, działa w sposób niezgodny ze standardowymi wytycznymi dotyczącymi opieki w zakresie podawania oksytocyny, jest to zaniedbanie. Zaniedbanie, które powoduje obrażenia u dziecka lub matki, jest błędem w sztuce lekarskiej.
Informacje przedstawione powyżej mają służyć wyłącznie jako ogólne zasoby edukacyjne. Nie mają na celu (i nie powinno się ich interpretować) jako porady lekarskiej. W przypadku pytań dotyczących oksytocyny należy skonsultować się z lekarzem.