Niewydolność szyjki macicy

Niewydolność szyjki macicy  występuje, gdy osłabiona szyjka macicy przyczynia się do poronienia albo przedwczesnego porodu. Przedwczesny poród może narazić dziecko na szereg urazów okołoporodowych, takich jak porażenie mózgowe, leukomalacja okołokomorowa, napady padaczkowe, opóźnienia rozwojowe, infekcje i encefalopatia niedotlenieniowo – niedokrwienna.

Bezpośrednią przyczyną przedwczesnego skracania się i rozwierania szyjki macicy są skurcze mięśnia macicy lub osłabienie samej szyjki. Skurcze macicy mogą być związane ze zbyt intensywnym trybem życia oraz przemęczeniem u ciężarnej. Niewydolność szyjki macicy może być również spowodowana wieloma innymi czynnikami, w tym:

• chorobami wrodzonymi
• łyżeczkowaniem macicy
• hormonami
• nieprawidłową produkcją kolagenu lub elastyny
• wcześniejszym urazem położniczym – przebyte porody (pęknięcie szyjki macicy podczas porodu)
• uprzednią biopsją szyjki macicy
• sztucznym poronieniem

Niewydolność szyjki macicy – co to takiego?

Szyjka macicy łączy macicę z pochwą. To właśnie przez szyjkę macicy dziecko musi przecisnąć się podczas porodu. Szyjka macicy ma na celu „zamknięcie” dostępu do macicy oraz ochronę dziecka przed infekcjami. Niewydolność szyjki macicy w języku lekarskim nazywana jest niewydolnością ciśnieniowo-szyjkową. Jest to stan, w którym osłabiona szyjka macicy nie jest zdolna do utrzymania ciąży aż do planowego terminu porodu.

Przed zajściem w ciążę szyjka macicy jest zwykle zamknięta i sztywna. Szyjka macicy stopniowo mięknie wraz z postępem ciąży. W prawidłowej ciąży szyjka macicy zmniejsza się w długości i otwiera się (rozszerza) w odpowiedzi na skurcze. Jeśli u kobiety zdiagnozowano niewydolność szyjki macicy, szyjka macicy może skrócić się lub otworzyć zbyt wcześnie.  Z problemem najczęściej mamy do czynienia po 14 tygodniu ciąży, gdy dziecko coraz intensywniej rośnie i przybiera na wadze – mocniej więc napiera również na szyjkę. Jeśli szyjka macicy jest zbyt słaba, staje się niewydolna, a to stanowi realne zagrożenie dla ciąży.  Przez rozszerzoną szyjkę macicy mogą wydostać się błony płodowe, co zwiększa ryzyko ich pęknięcia i porodu przedwczesnego.

Leczenie niewydolność szyjki macicy polega na chirurgicznym założeniu i zaciśnięciu wokół szyjki specjalnego szwu. Szew ten najczęściej zakładany jest miedzy 13 a 14 tygodniem ciąży i jest skuteczny aż u 80% kobiet. Szew zostaje zdjęty w chwili rozpoczęcia porodu.

Lekarz może również zdecydować o założeniu na szyjkę macicy silikonowego krążka, inaczej zwanego pessarem, który uniemożliwia rozwieranie się szyjki macicy i ją odciąża. Założenie pessaru nie wymaga zabiegu chirurgicznego, pobytu w szpitalu ani znieczulenia.

Niewydolność szyjki macicy – czynniki ryzyka

Lekarz musi przeprowadzić dokładny wywiad lekarski z ciężarną, w celu zidentyfikowania czynników ryzyka wystąpienia niewydolności szyjki macicy i porodu przedwczesnego. Czynniki, które mogą powodować otwarcie szyjki macicy we wczesnym okresie ciąży, obejmują wszystko, co może powodować osłabienie, a w szczególności:

• skrócenie szyjki macicy
• historia zabiegów chirurgicznych obejmujących szyjkę macicy
• rozpoznanie niewydolności szyjki macicy w poprzedniej ciąży
• przedwczesne pęknięcie błon płodowych
• biopsja szyjki macicy stosowana do usuwania komórek przedrakowych lub do celów diagnostycznych (biopsja stożkowa/konizacja szyjki macicy)
• uraz szyjki macicy podczas poprzedniego porodu
• ponowna lub późna aborcja
• zaburzenia budowy macicy i anomalie

Niewydolność szyjki macicy – objawy 

Objawy skracania się i niewydolności szyjki macicy obejmują:

• wrażenie ucisku w miednicy
• ból pleców
• łagodne skurcze brzucha
• zmiana w wydzielinie z pochwy
• lekkie krwawienie z pochwy

Bywa też tak, że niewydolność szyjki macicy przebiega bezobjawowo.

Niewydolność szyjki macicy – diagnoza

Jeśli wystąpi którykolwiek czynnik ryzyka niewydolności szyjki macicy, lekarz powinien przejrzeć historię ciężarnej i wykonać badanie fizykalne oraz USG w celu określenia długości szyjki macicy. Metody diagnozowania niewydolności szyjki macicy obejmują:

• analiza historii choroby – bardzo ważne jest, aby lekarz zebrał szczegółowy wywiad lekarski o przebytych urazach, zabiegach, obciążeniach genetycznych pacjentki oraz  informacje o ewentualnym poronieniu między 14 a 28 tygodniem w poprzedniej ciąży
• badanie fizykalne – wykonywane w drugim lub trzecim trymestrze
• badania obrazowe – lekarz powinien zlecić ultrasonograficzne badanie dopochwowe (USG  transwaginalne ) po 16 tygodniu u kobiety z czynnikami ryzyka niewydolności szyjki macicy

Niewydolność szyjki macicy leczenie 

Co można zrobić w przypadku zdiagnozowania niewydolności szyjki macicy?

• leczenie progesteronem – zaleca się, aby wszystkie kobiety w ciąży miały mierzoną szyjkę macicy między 19 a 24 tygodniem ciąży, a jeśli szyjka macicy zostanie skrócona, należy rozważyć leczenie progesteronem
• USG  transwaginalne – jeśli u kobiety wystąpiły przedwczesne porody,  lekarz powinien uważnie monitorować długość jej szyjki macicy; dzięki cyklicznemu badaniu USG dopochwowemu na podstawie ultradźwięków ocenia się długość szyjki macicy; badanie należy wykonywać co dwa tygodnie, od 15 do 26 tygodnia ciąży; jeśli szyjka macicy zaczyna się otwierać lub jest wyjątkowo nisko, lekarz może rozważyć założenie i zaciśnięcie wokół szyjki specjalnego szwu lub pessara
• Szew na szyjce macicy – jeśli mamy do czynienia z ciążą poniżej 24 tygodnia, a badania wykazują, że szyjka macicy otwiera się,  lekarz może zadecydować o zabiegu chirurgicznym zszycia szyjki macicy w celu uniknięcia porodu przedwczesnego. Podczas zabiegu szyjka jest zszywana za pomocą mocnych szwów, dzięki czemu pozostaje zamknięta aż do porodu
• pessar to silikonowy krążek, który jest zakładany, aby odciążyć szyjkę macicy; zastosowanie pessara zwiększa ryzyko wystąpienia infekcji